لاپاراسکوپی
لاپاراسکوپی، نوعی شیوه جراحی است با کمترین میزان تهاجم، که امکان مشاهده و بررسی قسمت های داخلی شکم و لگن را بدون ایجاد برش بر روی پوست، برای جراح امکان پذیر می سازد.
در این روش هیچ گونه برش و بخیه ای بر روی پوست ایجاد نمی شود و تمام پروسه توسط ابزاری به نام لاپاراسکوپ صورت می گیرد، لوله ای باریک و ظریف که دوربین متصل به آن، تصاویر به دست آمده را بر روی صفحه نمایش، نشان می دهد.
کاربردهای لاپاراسکوپی
امروزه بسیاری از جراحی‌های رایج را می‌توان به روش لاپاراسکوپی انجام داد. اما اینکه آیا شما کاندید مناسبی برای جراحی لاپاراسکوپی هستید یا خیر بستگی به پیچیدگی وضعیت جسمانی شما دارد. چراکه برخی از شرایط پیچیده ممکن است برای مدیریت نیاز به جراحی بازداشته باشند. بااین‌حال، جراحی لاپاراسکوپی به دلیل مزایایی چون هزینه کمتر و نتیجه‌گیری بهتر، نسبت به روش پیش‌فرض ترجیحی، در فهرست روبه‌رشدی از عمل‌های رایج قرار گرفته است. این لیست شامل:
- برداشتن کیست، فیبروم، سنگ و پولیپ
- برداشتن تومورهای کوچک
- بیوپسی‌ها
- بستن لوله و برگشت آن
- برداشتن جنین در حاملگی‌های خارج از رحمی
- جراحی اندومتریوز
- جراحی ترمیم واژن و مجرای ادرار
- ارکیوپکسی (جراحی ترمیم بیضه)
- رکتوپکسی (ترمیم افتادگی رکتوم)
- جراحی ترمیم فتق
- عمل ضد رفلاکس مری (فوندوپلیکاسیون)
- جراحی بای‌پس معده
- کوله سیستکتومی (برداشتن کیسه صفرا) در موارد سنگ کیسه صفرا
- آپاندکتومی (برداشتن آپاندیس) در موارد آپاندیسیت
- کولکتومی (جراحی برداشتن روده)
- رزکسیون شکم پرینه (حذف رکتوم)
- سیستکتومی (برداشتن مثانه)
- پروستاتکتومی (برداشتن پروستات)
- آدرنالکتومی (برداشتن غده فوق‌کلیوی)
- نفرکتومی (برداشتن کلیه)
- اسپلنکتومی (برداشتن طحال)
- نفرویورترکتومی رادیکال (برای درمان سرطان سلول انتقالی)
- روش ویپل (پانکراتیکودئودنکتومی) در مورد سرطان پانکراس
- گاسترکتومی (برداشتن معده)
- و در نهایت برداشتن کبد.
البته این تکنیک‌های جراحی کم تهاجمی در بسیاری از نواحی دیگر بدن و در خارج از ناحیه شکم و لگن و به روشی مشابه با لاپاراسکوپی نیز انجام می‌شوند اما اصطلاحات آن عناوین دیگری هستند.
به‌عنوان‌مثال، در حفره قفسه سینه، جراح ممکن است از یک توراکوسکوپ برای مشاهده ریه‌های شما – از طریق ایجاد یک برش سوراخ کلید – استفاده کند یا در ناحیه زانو، ممکن است از آرتروسکوپ به همین منوال استفاده کند. در کل اسکوپ‌ها در مورد هر قسمت از بدن که به درمان آن پرداخته می‌شود نام‌های متفاوتی به خود می‌گیرند، ولی همه آن‌ها نسخه‌های اصلاح شده یک چیز هستند.
از جمله مزایای لاپاراسکوپی نسبت به جراحی باز، می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- مدت زمان کم بستری بودن در بیمارستان
- دوره نقاهت بسیار کوتاه
- درد و خونریزی کمتر بعد از جراحی
- کمترین میزان اسکار
چه زمانی لاپاراسکوپی توصیه می شود؟
لاپاراسکوپی در تشخیص طیف وسیعی از مشکلات و اختلالات ناحیه شکم و لگن کاربرد دارد. از این روش هم چنین در جراحی هایی مانند برداشتن عضو آسیب دیده و یا برداشت نمونه در بیوپسی نیز استفاده می شود.
لاپاراسکوپی در زمینه های مختلفی کاربرد دارد، از جمله:
- مطالعه و درمان شرایطی که بر روی سیستم تناسلی خانم ها تاثیر می گذارند
- مطالعه و درمان اختلالات مرتبط با سیستم گوارش
- مطالعه و درمان اختلالات مربوط به سیستم ادراری
لاپاراسکوپی تشخیصی
این نکته را باید در نظر داشته باشید که امکان تشخیص اختلالات از طریق سایر روش های کم تهاجمی مانند اولتراسوند، سی تی اسکن و MRI وجود دارد، اما با این حال، گاهی تنها راه تشخیص قطعی یک اختلال و مشکل، انجام لاپاراسکوپی می باشد.
امروزه از لاپاراسکوپی در تشخیص شرایط مختلف و بررسی علائم خاص استفاده می شود، از جمله:
- بیماری التهابی لگن. عفونت باکتریایی قسمت فوقانی دستگاه تناسلی مانند رحم، لوله های فالوپ و تخمدان ها
- اندومتریوز. وجود مخاط رحم (اندومتریوم) خارج از رحم
- بارداری خارج رحمی
- کیست های تخمدان
- فیبروم ها، توده های خوش خیم و غیر سرطانی که در داخل و یا اطراف رحم رشد می کنند
- ناباروری در خانم ها
- بیضه نزول کرده. اختلال شایع در کودکان که پسر بچه بدون وجود یکی از بیضه ها و یا هر دو در کیسه بیضه به دنیا می آید
- آپاندیسیت. تورم آپاندیس همراه با درد شدید
- دردهای ناگهانی در ناحیه لگن و یا شکم
از لاپاراسکوپی در تشخیص انواع مختلفی از سرطان ها نیز استفاده می شود. بدین صورت که نمونه توسط لاپاراسکوپ، از ناحیه ای که مشکوک به سرطان است، گرفته و جهت بررسی های بیشتر زیر میکروسکوپ، به آزمایشگاه فرستاده می شود. این روش، اصطلاحا بیوپسی نام دارد.
لاپاراسکوپی درمانی
جراحی لاپاراسکوپی، در درمان شرایط مختلف کاربرد دارد. از جمله:
- آپاندیسیت و برداشن آپاندیس، آن هم در مواردی که احتمال ترکیدن آپاندیس بسیار بالاست
- در آوردن کیسه صفرا و درمان سنگ صفرا
- برداشن قسمتی از روده در درمان اختلالاتی مانند بیماری کرون و دیورتیکولیت، آن هم زمانی که با توجه به مصرف دارو، تغییری در علائم و حال بیمار مشاهده نشود
- ترمیم خونریزی از زخم معده
- انجام جراحی های کاهش وزن
- در آوردن بخشی و یا تمام ارگان سرطانی مانند تخمدان ها، پروستات، کبد، کولون و مثانه
- درمان بارداری خارج رحم و در آوردن جنین جهت پیشگیری از بروز آسیب به لوله های فالوپ
- برداشت فیبروم
- هیستروکتومی و درآوردن رحم، که معمولا در درمان بیماری التهابی لگن، اندومتریوز و دردهای سیکل قاعدگی توصیه می شود
لاپاراسکوپی چگونه انجام می شود؟
لاپاراسکوپی، تحت بیهوشی عمومی انجام می شود، بیمار متوجه روند نخواهد شد و همان روز از بیمارستان مرخص می شود.
اقدامات و آمادگی پیش از انجام لاپاراسکوپی
بسته به نوع لاپاراسکوپی که برای بیمار در نظر گرفته می شود، توصیه می شود فرد شش تا دوازده ساعت پیش از انجام این روش، چیزی نخورد و نیاشامد.
مصرف داروهای رقیق کننده خون مانند آسپیرین و وارفارین، باید پیش از انجام لاپاراسکوپی قطع شوند، تا از بروز خونریزی حین روش پیشگیری شود.
افرادی سیگاری باید سیگار را کنار بگذارند، چرا که نیکوتین موجود در سیگار، روند بهبود را به تاخیر می اندازد و احتمال بروز عوارضی مانند عفونت را افزایش می دهد.
بسیاری از بیماران، همان روز از بیمارستان مرخص می شوند، گاهی ممکن است بیمار یک روز در بیمارستان بستری بماند.
توصیه می شود فردی بعد از عمل شما را همراهی کند.
رانندگی به مدت حداقل بیست و چهار ساعت ممنوع می باشد.
روند انجام لاپاراسکوپی
جهت انجام لاپاراسکوپی، جراح برش کوچکی به اندازه یک تا یک و نیم سانت در نزدیکی شکم ایجاد می کند. سپس، لوله از طریق برش ایجاد شده و گاز دی اکسید کربن از طریق لوله وارد می شود تا شکم ورم (باد) کند.
متورم شدن شکم، امکان مشاهده بهتر ارگان ها را برای جراح فراهم می کند. سپس، لاپاراسکوپ وارد می شود و تصاویر به دست آمده بر روی صفحه نمایش، نشان داده خواهد شد و پزشک به بررسی هر گونه مشکل و اختلال خواهد پرداخت.
اگر هدف از انجام لاپاراسکوپی، درمان باشد مانند در آوردن آپاندیس، برش های بیشتری در ناحیه شکم ایجاد خواهد شد.
بعد از پایان روش، گاز کربن دی اکسید از شکم خارج و برش ها بخیه زده می شوند و در پایان، پانسمانی بر روی بخیه قرار داده خواهد شد.
در صورتی که هدف از انجام لاپاراسکوپی، تشخیص اختلالی باشد، کل پروسه در حدود نیم تا یک ساعت طول خواهد کشید که البته با توجه به نوع جراحی، این بازه زمانی تغییر می کند.
در این متد، جراحی با ایجاد یک برش کوچک در نزدیکی ناف یا استخوان لگن شروع می‌شود. این برش، در وهله اول به‌منظور پمپ کردن گاز دی‌اکسیدکربن به داخل حفره شکم یا لگن استفاده می‌شود. در جراحی لاپاراسکوپی از لوله‌های جراحی باریکی به نام تروکار استفاده می‌شود.
جراح، اولین تروکار را وارد ناحیه موردنظر می‌کند و سپس لوله گاز را از طریق تروکار اعمال می‌کند تا حفره شکم یا لگن شما را با گاز باد کند. این امر، به جداکردن دیواره شکم شما از اندام‌ها کمک می‌کند و در نتیجه تجسم اندام‌ها را در مانیتور ویدئویی آسان‌تر می‌کند.
متخصص پس از باد کردن حفره شکم، لوله گاز را خارج کرده و این بار لاپاراسکوپ را از طریق تروکار در محل موردنظر تعبیه می‌کند. لاپاراسکوپ تصاویر ویدئویی زنده از محل جراحی را در مانیتور ویدئویی نمایش می‌دهد. این کار، باعث می‌شود که متخصص به‌راحتی بتواند سایر ابزارهای جراحی را به محل عارضه هدایت کند.
در این روش، بسته به نوع عمل، ممکن است یک یا چند برش سوراخ کلید ایجاد شده و تروکار در آن قرار گیرد. حین جراحی لاپاراسکوپی از ابزارهای بلند و باریکی استفاده می‌شود و این ابزار به‌گونه‌ای طراحی شده‌اند که به‌راحتی در تروکارها قرار می‌گیرند.
حین برخی از عمل‌ها، ممکن است یک درن جراحی در داخل حفره شکم قرار داده شود تا مایعات اضافی بدن از طریق آن خارج شود. در این حالت، مایعات از طریق یک لوله کوچک تخلیه می‌شوند. برای برخی شرایط، ممکن است نیاز باشد که لوله برای مدتی پس از عمل در بدن شما باقی بماند تا به تخلیه مایعات ادامه دهد و بعد از جراحی، محل عمل دوخته شود.
گازهای وارد شده به حفره بدن نیز قبل از بسته‌شدن برش‌ها، از بدن شما خارج می‌شود. لازم به ذکر است که تیم جراحی قبل از بیرون کشیدن لوله تنفسی و IV پایداری علائم حیاتی شما را به طور منظم چک می‌کنند.
اقدامات و مراقبت های بعد از لاپاراسکوپی
بعد از پایان این روش، ممکن است بیمار به دلیل اثر مواد بیهوشی، احساس خوبی نداشته باشد. البته این حالت به سرعت برطرف خواهد شد.
قبل از مرخص شدن از بیمارستان، نحوه مراقبت از زخم ها و زمان مراجعه به پزشک به بیمار اطلاع داده خواهد شد.
تا چند روز بعد از انجام این روش، احساس درد و ناراحتی در نواحی اطراف بخیه ها کاملا طبیعی است و به همین خاطر، داروهای مسکن از سوی پزشک تجویز می شود.
گاهی ممکن است بعد از پایان روش، مقداری گاز در داخل شکم باقی بماند و منجر به بروز درد در شانه ها و یا نفخ شود.
نکته ای که وجود دارد این است که در صورت مشاهده چنین علائمی نگران نباشید، این علائم موقتی بوده و بعد از گذشت چند روز برطرف خواهند شد.
طول دوره نقاهت در هر فردی متفاوت است و به عواملی مانند شرایط جسمانی بیمار و نوع لاپاراسکوپی (درمانی- تشخیصی) بستگی دارد. در صورت انجام لاپاراسکوپی تشخیصی، فرد بعد از پنج روز قادر به انجام کارها و فعالیت های روزانه خود می باشد.
